Lizin Nedir, Ne İşe Yarar? Eksikliğinde Belirtiler Nelerdir?

Vücudumuzun ihtiyaç duyduğu temel amino asitlerden biri olarak bilinen lizin (L lizin), birçok özelliği ile öne çıkmaktadır.

Vücudumuzun ihtiyaç duyduğu temel amino asitlerden biri olarak bilinen lizin (L lizin), birçok özelliği ile öne çıkmaktadır ve bu sayede çoğu bilimsel araştırmanın konusu olmuştur. Lizin aminoasidi, bu özellikleri sayesinde lizin takviyesi olarak da karşımıza çıkabilir (1).

Bu yazımızda lizinin ne olduğuna, ne işe yaradığına, faydalarına, nerelerde bulunduğuna, eksikliğinde ve fazlalığında hangi belirtilerin ortaya çıktığına ve çok daha fazlasına detaylı olarak bakacağız. 

Lizin Nedir?

Lizin (L lizin), vücut tarafından sentezlenemeyen ve diyet yoluyla alınması gereken temel bir amino asittir. Araştırmalarda protein sentezinde merkezi bir rol oynadığı ve yağ asidi metabolizmasında yer alan karnitinin üretimini desteklediğinden bahsedilir. Lizin, cilt, tendon ve kemik gibi bağ dokularını destekleyen kolajenin çapraz bağlanmasında etkili olduğu bilinen bir bileşendir. Ayrıca büyüme, bağışıklık sistemini desteklenme ve kalsiyum emilimi için gerekli olduğu düşünülmektedir (1, 2).

Lizin Ne İşe Yarar?

Araştırma bulgularına göre lizin, protein sentezinde bir yapı taşı olarak görev alabilecek bir amino asit olarak öne çıkmaktadır. Bunun yanı sıra, yağ asitlerinin enerjiye dönüştürülmesinde rol oynayan karnitin üretimiyle ilişkili olabileceği belirtilmiştir. Bazı araştırmalarda, lizin takviyelerinin; cilt, kemik ve kıkırdak gibi bağ dokularında yer alan kolajen polipeptitlerinin çapraz bağlanmasını destekleyebileceği ifade edilmiştir. 

Ayrıca, kalsiyumun emilimine katkıda bulunarak kemik sağlığını destekleyebileceği ve vücudun mineral dengesine etki edebileceği öne sürülmüştür. Ancak bu etkilerin kişisel farklılıklara göre değişebileceği ve her bireyde aynı şekilde ortaya çıkmayabileceği unutulmamalıdır (1, 3, 4).

Lizin Faydaları Nelerdir?

Lizin faydalarına göz atacak olursak: 

• Protein sentezini destekleyebilir. Araştırmalarda lizin takviyesi ürünlerinin büyüme ve onarım için gereken proteinlerin üretiminde rol oynadığından bahsedilir (1).

• Lizin ile karnitin üretimi arasında bir ilişki olduğu belirtilmiştir. Bu ilişkinin, yağ asitlerinin enerjiye dönüştürülmesine katkı sağlayabileceği öne sürülmüştür (5).

• Bazı araştırmalarda, lizin ile kalsiyum emilimi arasında bir bağlantı olduğu ifade edilmiştir. Bu durumun, kemik sağlığının desteklenmesine katkı sağlayabileceği belirtilmiştir (3).

• Lizin, kolajen polipeptitlerinin çapraz bağlanması ile ilişkilendirilen bir amino asittir. Bu bağlanmanın, cilt, kemik ve bağ dokularının sağlığı üzerinde etkili olabileceği ifade edilmiştir (1).

• Bazı araştırmalar, lizin ile bağışıklık sistemi işlevleri arasında bir ilişki olabileceğini öne sürmektedir. Bu ilişkinin, antikor üretimiyle bağlantılı olabileceği belirtilmiştir (6).

• Araştırmalara göre nörotransmitterlerin sentezi arasında bir ilişki olduğu ifade edilmiştir ve bu sayede zihinsel ve bilişsel durumlara katkıda bulunabilir (4).

Lizin Nerede Bulunur?

Lizin içeren besinlere örnek olarak; et, balık, süt ve süt ürünleri, baklagiller, soya ürünleri ve yumurta gibi besinler verilebilir.

Bu besinlere detaylı olarak bakalım: 

Et

Et, lizin açısından zengin bir besin kaynağıdır. Sığır eti, kuzu eti ve tavuk eti gibi hayvansal protein kaynakları, lizin bakımından zengindir. Bu gıdalar, vücudun protein sentezini desteklemek için gerekli olan lizini sağlar (7).

Balık

Somon, morina ve ton balığı gibi balık türleri, lizin açısından iyi kaynaklardır. Balık, vücutta nörotransmitter sentezi ve kas büyümesi gibi işlevler için gereken amino asitleri sağlar (8).

Süt ve Süt Ürünleri

Peynir, süt ve yoğurt gibi süt ürünleri, lizin açısından zengin besinler arasında yer alır. Bu besinler, çocukların büyümesi ve kemik sağlığının desteklenmesi için önemli bir amino asit kaynağıdır (9).

Baklagiller

Mercimek, nohut ve fasulye gibi baklagiller, lizin açısından zengin bitkisel protein kaynaklarıdır. Özellikle vegan ve vejetaryen diyetler için önemli bir lizin kaynağı olarak kabul edilirler (10).

Soya Ürünleri

Soya fasulyesi, tofu ve soya sütü gibi soya bazlı ürünler, bitkisel protein kaynakları arasında önemli bir yere sahiptir. Bu besinler, lizin gereksinimlerinin karşılanmasına yardımcı olabilecek bitkisel protein bileşenlerini içerir (11).

Yumurta

Yumurta, protein bakımından yüksek bir besin kaynağıdır ve aynı zamanda lizin içeriğiyle bilinir. Yumurta proteini, biyolojik değeri yüksek olduğu için vücutta kolayca emilir ve lizin ihtiyacının karşılanmasına katkı sağlar (12).

Whey Protein Tozu ve Ürünleri

Whey protein tozu ürünlerinin içerisinde de doğal olarak lizin amino asiti bulunur. Bu ürünlere toz ürünlerin yanı sıra protein bar, kek veya protein içeriği yüksek olan başka alternatifler de eklenebilmektedir. 

Lizin Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

Araştırma bulgularına göre, lizin eksikliği kas zayıflığı ve yorgunluk ile ilişkilendirilmiştir. Bu ilişkinin, kas fonksiyonları ve enerji seviyeleri üzerindeki olası etkilerle bağlantılı olabileceği belirtilmiştir. Ayrıca bazı araştırmalarda, lizin eksikliği ile stres düzeyindeki artış arasında bir bağlantı olduğu ifade edilmiştir. Bu belirtilerin kişiden kişiye farklılık gösterebileceği, her bireyde aynı şekilde gerçekleşmeyeceği göz önünde bulundurulmalıdır. Son olarak lizin eksikliğiniz olduğunu düşünüyorsanız bir uzman ile görüşmeniz, mevcut durumunuzu öğrenmeniz önerilir (11).

Lizin Yüksekliği Nedir?

Lizin yükselmesi, kandaki lizin seviyelerinin normalden daha yüksek olduğu bir durumdur. Lizin seviyelerindeki artış, genellikle lizin metabolizmasındaki bozukluklardan kaynaklanır. Yüksek proteinli diyetler, lizin seviyesinin yükselmesine neden olabilir. Lizin metabolizmasının yavaşlamasına neden olan genetik bozukluklar da bu duruma katkıda bulunabilir (7, 12).

Lizin Boy Uzatır mı?

Araştırma sonuçlarına göre, lizin seviyelerinin büyüme sürecine katkıda bulunabileceği ifade edilmiştir. Lizin, büyüme hormonunun üretiminde ve kas proteini sentezinde yer alır. Kemik gelişimi için kalsiyum emilimini desteklediği belirtilmiştir. Lizin eksikliğinin, büyüme geriliği ile ilişkili olabileceği bildirilmiştir. Araştırmalar, yeterli lizin alımının büyüme sürecine olumlu katkıda bulunabileceğini göstermiştir. (3, 9, 11).

İlginizi Çekebilir: AOL (Arjinin-Ornitin-Lizin) Ne İşe Yarar, Faydaları Nelerdir?