Lutein Nedir, Ne İşe Yarar? Lutein Faydaları ve Zararları

Lutein, özellikle koyu yapraklı yeşillikler (ıspanak, kale) ve yumurta sarısı gibi çeşitli meyve ve sebzelerde bulunan bir karotenoid pigmenttir.

Lutein, vücutta önemli bir rol oynayan, doğal olarak birçok meyve, sebze ve yumurta sarısında bulunan bir karotenoid pigmenttir. Bazı takviyelerin içerisinde de lutein bulunur (1). 

Bu yazımızda; luteinin ne olduğuna, ne işe yaradığına, faydalarına, lutein içeren besinlerine, zararlarına, günlük ihtiyaç miktarına ve daha birçok başlığa daha detaylıca bakacağız.

Lutein Nedir?

Lutein, özellikle koyu yapraklı yeşillikler (ıspanak, kale) ve yumurta sarısı gibi çeşitli meyve ve sebzelerde bulunan bir karotenoid pigmenttir. İnsan vücudu tarafından sentezlenemediği için diyetle alınması gereklidir. Akademik makalelerin sonuçlarına göre, luteinin, özellikle göz retinasında ve beyinde biriktiği ve belirli biyolojik rolleri olduğu bilinmektedir. Genellikle göz sağlığı ve kronik hastalıkların önlenmesindeki potansiyel faydalarıyla incelenmektedir. Daha geniş uygulamalarını ve mekanizmalarını keşfetmek için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır (1).

Lutein Ne İşe Yarar?

Akademik makalelerde, luteinin öncelikle bir antioksidan olarak işlev görebildiği, serbest radikalleri nötralize edebildiği ve dokulardaki oksidatif stresi azaltmaya yardımcı olabildiği bulgulanmıştır. Yüksek enerjili mavi ışığı filtreleyerek retinayı koruduğuna ve göz sağlığını desteklediğine dair çalışmalar da mevcuttur. Bu araştırmaralara göre luteinin ciltte ultraviyole ışınlarının neden olduğu hasarlara karşı koruyucu bir rol oynadığı bilinmektedir. Kardiyovasküler sağlık üzerindeki etkileri de incelenmiş ve kronik durumlarla ilişkili riskleri azaltabileceği öne sürülmüştür. Lutein takviyesi ürünleri de luteinin bu özellikleri sayesinde günümüzde popülerleşmektedir. Çeşitli sağlık sonuçlarındaki rolleriyle ilgili daha fazla kesin kanıt elde edilmesi gerekmektedir (2, 3).

Lutein Faydaları Nelerdir?

Lutein faydaları arasında; retinayı korumaya yardımcı olabilmesi, bilişsel fonksiyonu olumlu etkileyebilmesi, cilt hasarını azaltmada rol oynaması, kardiyovasküler sağlığı destekleyebilmesi, bağışıklık sistemini güçlendirmeye ve  retinayı korumaya yardımcı olabilmesi gibi özellikler bulunur.

Detaylıca inceleyecek olursak: 

Retinayı Korumaya Yardımcı Olabilir

Akademik makalelere göre luteinin, retinayı zararlı mavi ışığa karşı filtreleyerek ve oksidatif hasarı azaltarak koruduğuna dair bulgular mevcuttur. Yaşa bağlı makula dejenerasyonu ve kataraktın önlenmesinde de etkili olduğu araştırmalarca bulgulanmıştır(4).

Bilişsel Fonksiyonu Olumlu Etkileyebilir 

Araştırma sonuçlarına göre, luteinin beyinde biriktiği ve bilişsel performans ile hafıza üzerinde olumlu etkiler sağlayabileceği ifade edilmektedir. Yaşlı bireylerde bilişsel işlevlerin korunmasına katkıda bulunabileceği yönünde bulgular elde edilmiştir. Bu etkilerin, luteinin nörolojik işlevler üzerindeki potansiyel rolüyle ilişkili olabileceği belirtilmiştir. Ancak, bu konuda daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulmaktadır (5).

Cilt Hasarını Azaltmada Rol Oynayabilir

Araştırma sonuçlarına göre, luteinin UV ışınlarına bağlı cilt hasarını azaltmada rol oynayabileceği ifade edilmektedir. Antioksidan özelliklerinin, cilt elastikiyeti ve genel görünüm üzerinde olumlu etkiler sağlayabileceği belirtilmiştir. Luteinin cilt sağlığını destekleyen potansiyel etkileri, cilt üzerindeki koruyucu mekanizmalarıyla ilişkilendirilmiştir. Ancak, bu konudaki bulgular daha fazla araştırmayı gerektirmektedir (6).

Kardiyovasküler Sağlığı Destekleyebilir

Araştırmalar, luteinin kalp sağlığını korumaya yardımcı olabileceğini göstermektedir. Luteinin güçlü antioksidan özellikleri, serbest radikallerin neden olduğu hücresel hasarı azaltarak kalp dokusunu koruyabilir (7).

Bağışıklık Sistemini Güçlendirmeye Yardımcı Olabilir 

Araştırma sonuçlarına göre, luteinin enflamasyonu azaltmada ve oksidatif stresi önlemede rol oynayabileceği ifade edilmektedir. Bu etkilerin bağışıklık sisteminin işlevselliğiyle bağlantılı olduğu belirtilmiştir. Luteinin, vücudun doğal savunma mekanizmalarını destekleyebileceği yönünde bulgular elde edilmiştir. Ancak, bu konuda daha kapsamlı araştırmalara ihtiyaç duyulmaktadır (8).

Luteinin Göze Faydası Var mı?

Akademik makalelerde ve çeşitli çalışmalarda, luteinin özellikle retinada ve  makulada yoğunlaştığı ve zararlı mavi ışığı filtrelediği bulgulanmıştır. Lutein göz vitamini takviyesi olarak da bilinen bu bileşen, makula pigment yoğunluğunu artırmaya, görsel performansı desteklemeye ve ışığa karşı hassasiyeti azaltmaya yardımcı olabilir. Bu bulgular, luteinin göz sağlığı için potansiyel faydalarını öne çıkarsa da, kesin kanıtlar için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır (4).

Lutein İçeren Besinler Nelerdir?

Lutein i·çeren besinlerin arasında; yapraklı yeşillikler, yumurta sarısı, meyveler, mısır ve dolmalık biber gibi besinler yer alır. 

Gelin, bu besinlere beraber göz atalım: 

Yapraklı Yeşillikler

Ispanak, kale ve karalahana gibi yapraklı yeşillikler lutein açısından zengin besinler arasındadır. Bu sebzeler, lutein alımına önemli ölçüde katkı sağlar. Ispanak, brokoli, pazı, kıvırcık lahana, roka, marul ve kereviz yaprağı gibi yeşillikler yapraklı olanlara örnek verilebilir (9). 

Yumurta Sarısı

Yumurta sarısı, lutein açısından biyoyararlanımı yüksek bir kaynaktır. Araştırmalara göre, yumurta sarısındaki yağ içeriği, luteinin vücut tarafından emilimini sebzelere göre daha etkili hale getirmeye yardımcı olabilir (10).

Meyveler

Portakal ve kivi gibi meyveler, orta düzeyde lutein içerir. Bu meyveler, diğer vitaminler ve antioksidanlar bakımından da zengindir ve beslenmenize çeşitlilik katabilir (1). 

Mısır

Mısır, lutein açısından zengin bir diğer kaynaktır ve yemeklere dahil edilmesi kolay bir besindir. Taze mısır taneleri, çorbalar veya karışık yemeklerde tüketilebilir. Düzenli tüketimi, lutein alımını artırmaya yardımcı olabilir ve sağlıklı bir diyetin parçası olarak tercih edilebilir (9).  

Dolmalık Biber

Özellikle sarı dolmalık biberler, lutein içerir ve salatalarda ya da pişirilmiş yemeklerde sıkça kullanılır. Hem çiğ olarak salatalarda hem de pişirilmiş yemeklerde sıkça tercih edilir. Canlı rengi ve lezzetiyle tariflere hem görsel hem de besleyici bir katkı sağlar (11). 

Lutein Zararları Var mı?

Akademik makalelerin sonuçlarına göre, lutein tüketimi genellikle güvenlidir, ancak aşırı alımı ciltte sarı renk görülmesine yol açabilir, bu durum "karotenodermi" olarak bilinir. Bu durum zararsız olduğundan ve lutein alımı azaltıldığında düzeleceğinden bahsedilmektedir. Ayrıca, çok yüksek dozlarda lutein takviyesi bazı bireylerde mide rahatsızlığı oluşmasına neden olabilir. Ancak unutulmamalıdır ki aşırı lutein kullanımının uzun vadeli etkileri tam olarak anlaşılamamıştır. Daha kesin kanıtlar için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır (2).

Günlük Lutein İhtiyacı Ne Kadar?

Araştırmalara göre, lutein ihtiyacı bireyin sağlık durumu ve diyet alışkanlıklarına bağlı olarak değişebilir. Lutein açısından zengin sebzeler ve yumurtalar gibi besinler, genellikle ek takviyeye gerek kalmadan yeterli miktarda alım sağlar. Makula dejenerasyonu riski taşıyan bireyler için daha fazla lutein alımına ihtiyaç duyulabilir. Ancak, genel kullanım için evrensel bir rehber henüz oluşturulmamıştır. Optimum seviyelerin belirlenmesi için daha fazla araştırma gerekmektedir (1).

Lutein Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

Çalışmalarda lutein eksikliği belirtilerinin arasında, makula pigment yoğunluğunun azalması gibi etkiler yer alabilir. Özellikle yaşlı bireylerde görme keskinliği ve ışığa duyarlılığın azalmasıyla da ilişkilendirilmiştir. Ancak kesin cevaplara ulaşmak için  daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır. Dolayısıyla göz kontrolünü aksatmamak ve gerekli tahlilleri yaptırmak bu konuda önem taşır (2).