Protein Tozu Nasıl Yapılır?

70 kilo olan bir insanın günde alması gereken protein miktarı 70 gramdır. 1 adet yumurtada 6 gr., orta boy konserve ton balığında 20 gr....

Protein tozu, özellikle sporcular ve fitness tutkunları arasında popüler bir besin desteği olarak bilinir. Peki, protein tozlar tam olarak neyden yapılır ve nasıl üretilir? Bu blog yazısında, protein tozunun üretim sürecini ve çeşitlerini detaylı bir şekilde ele alacağız.

Protein Tozu Neyden Yapılır?

Protein tozu yapımı, genellikle peynir altı suyu (whey), kazein, soya, bezelye ve yumurta gibi çeşitli protein kaynaklarından elde edilen proteinlerin, yüksek protein içeriği sağlamak için izole edilip toz haline getirilmesiyle gerçekleştirilir. Ayrıca, bazen tat ve doku iyileştirmek için karbonhidratlar, yağlar, lifler ve tatlandırıcılar eklenir. 

Protein tozu genelde kas kütlesini çoğaltmak ve günlük kalori alımını artırmak için vücut geliştirme yapanlar tarafından kullanılsa da, hemen herkesin faydalanabileceği bir besin desteğidir. Çoğu protein tozunun üretimi, inek sütünden elde edilen whey ve kazein proteini ile yapılır. Whey proteini ve süt arasında ne fark var diye düşünüyorsanız; süt proteini %70-80 oranında kazein ve %20-30 oranında whey proteini içerir.

Laktoz intoleransı olanların, vejetaryenlerin ve veganların kullanımına uygun, süt yerine soya ve pirinçten elde edilen protein tozları da bulunmaktadır. Ancak bunlar genel protein ihtiyacını karşılamaya yetse de, amino asit profilleri tam olmadığı için spor yapanların protein ihtiyaçlarına süt, whey ya da kazein proteini kadar cevap verememektedir.

Şimdi, protein tozu üretim aşamalarına daha yakından bakalım:

Protein tozunun ne olduğu hakkında ayrıntılı bilgi edinmek için “Protein Tozu Nedir?” yazısını okuyabilirsiniz.

Protein tozu çeşitleri ile ilgili daha fazla bilgi için, "Protein Tozu Çeşitleri Nelerdir?" makalesine göz atabilirsiniz.

Whey Proteini 

Whey proteini, süt ürünlerinde bulunan ve kolay sindirilebilen, yüksek kaliteli ve vücut için gerekli temel amino asitleri içeren komple bir proteindir. Kas sentezlenmesini hızlandıran BCAA bakımından zengindir ve egzersiz sonrası sadece 10 gr. whey proteini tüketildiğinde kas dokusu oluşturmayı desteklediği görülmüştür.

• Tüm whey ürünleri inek sütünden elde edilir.
• Günde 2-3 kez ineklerin sütü sağılır ve toplanan sütler çiftlikten üretici firmaya gönderilir.
• 100.000 litrelik süt tankerleri sadece whey üretmek için kullanılır.
• Üretim tesisine gelen sütler gıda güvenliği açısından test edilir.
• İnek sütünün %20’si whey proteinidir ve whey sütten peynir yapma işlemi sırasında üretilir.
• Belirli enzimler süte eklenir ve sütün ayrışması sağlanır.
• Bu ayrışma sırasında ortaya çıkan kısımlardan biri de süt kesiği yani lordur.
• Lordan peynir üretilir ve geride kalan sıvı kısımda ise whey proteini bulunur.
• Bu sıvı yüksek ısılarda pastörize edilip toz halinde kurutulur. İşte bu toz protein tozudur

Whey Proteini Üretim Yöntemleri

Microfiltreleme (Microfiltration)  

Bu yöntemde proteini süzmek için özel olarak üretilen filtreler kullanır. Filtrelere ‘mikro-filtre’ ya da ‘ultra-filtre’ adı verilir çünkü filtrenin üzerindeki delikler mikroskobiktir. Proteinden arta kalanları fikizsel olarak ayrıştırır.

İyon Değişimi (Ion Exchange) 

Bu yöntem lie konsantre ve saf formda bir whey protein elde edilir. Protein, iyon değişim kulesine yerleştirilir ve kimyasal bir saflaştırma işlemi görür. Bu işlemde iki kimyasal kullanılır; hidroklorik asit ve sodyum hidroksit. İyon değişimi mikro filtreleme işleminden daha ucuzdur ama amino asitlerin yapısını bozabilir. (Etkilenen bazı moleküller, kalsiyum emilimini arttıran ve bağışıklık sistemini güçlendiren immünoglobin ve glikomakropeptidler içerebilir.) Protein konsantre edildiğinde bir kurutma kulesine aktarılır ve kalan su ayrıştırılır. Son işlem protein tozunun paketlenmesi ve dağıtılmasıdır.

Whey Protein Türleri

Konsantre Whey Proteini - Whey Protein Concentrate (WPC)

Piyasadaki protein desteklerinin çoğunluğunda kullanılan protein tozudur. Ultra-filtreleme tekniği ile elde edilen konsantre whey proteini, %20-%90 oranında protein içerir. Protein içeriği genelde WPC85 şeklinde gösterilir. Ürünün geri kalanı laktoz, mineral ve yağlardan oluşur.

İzole Whey Proteini - Whey Protein Isolate (WPI)

En saf whey proteini çeşidi izole whey proteinidir. Çeşitli filtreleme teknikleri ile elde edilen izole whey proteini (WPI90) %90-95 oranında protein içerir ve neredeyse laktozun tamamı, iyonize filtreleme işlemi sırasında kaybolur. Bu yüzden laktoz intoleransı olanlar rahatlıkla kullanabilir. Yağ oranı çok düşüktür. Daha saf olması ve daha yüksek protein içermesi nedeniyle, konsantre whey ürünlerinden daha pahalıdır.

Hidrolize Whey Proteini - Whey Protein Hydrolysates (WPH)

Enzimatik hidroliz tekniği ile konsantre veya izole whey proteinlerinden üretilir. Bu, proteindeki peptit bağları ayrıştırarak, proteinin önceden sindirilmiş gibi hareket etmesini sağlayan bir işlemdir. Böylece hidrolize whey proteini ve içerisindeki amino asitler, vücut tarafından çok daha hızlı emilir. Laktoz içermediği için alerjik reaksiyonlara neden olmaz. Hidrolize whey proteini daha çok bebek mamalarında ve özel medikal gıdalarda kullanılır. Fiyatı diğer whey ürünlerine göre daha pahalıdır.

Tüm whey proteinleri süt proteinlerinden ve kazeinatlardan daha hızlı sindirilir. Bu yüzden whey proteininin egzersiz sonrasında, ara öğünlerde ve sabah kalktıktan sonra tüketilmesi idealdir.

Kazein Proteini Elde Edilmesi

Kazein inek sütünde bulunan temel bir proteindir ve yaklaşık 100 yıldır ayrı satılmak üzere sütten ayrıştırılmaktadır. Kazein, kalsiyum ve fosforun kümelenmesiyle oluşan ve misel (micelle) adı verilen kazein molekülleri, süte beyaz rengini ve opaklığını verir.

Kazein, inek sütündeki proteinlerin %80’ini ve insan sütündeki proteinlerin de %20 ila %45’ini oluşturur. Kazeinin sporcu ek gıdası olmasının yanı sıra başka önemli görevleri de vardır: Peynirin önemli bir bileşenidir, gıdalarda katkı maddesi ve kibritlerde yapıştırıcı olarak kullanılır. Kazein gıdalarda ve protein tozlarında kullanıldığında, amino asit, bir miktar karbonhidrat, kalsiyum ve fosfor da sağlar.

Kazeinin ilginç bir özelliği de, asit ile birleştiğinde (örneğin mide asidi) jel formda topaklar oluşturmasıdır. Bu da kazeine etkili bir şekilde amino asit sağlama özelliği vermektedir. Bu jel formundaki kazein topakları, yavaş kana karıştığı için uzun süreli amino asit kaynağı oluşturmaktadırlar. Bu da genel olarak vücuda daha üstün bir nitrojen kullanımı sağlamaktadır. Kazeinin memelilerde IGF-1 (İnsülin Benzeri Büyüme Faktörü-1) hormonunu diğer protein kaynaklarından daha fazla yükselttiği görülmüştür. Yavaş sindirime karıştığı için kazein içeren besinlerin ara öğünlerde ya da yatmadan önce tüketilmesi, kas geliştirenlerin daha uzun süre anabolik durumda olmasına yardımcı olur.

Kazein, büyük santrifüjlerde üretilen kaymak ve yağsız sütten elde edilir. Kazein en çok yağsız sütten üretilir. Yağsız süt asidite edilir ve asit kazein üretilir. Daha sonra whey proteininden ayrılarak yıkanır ve kurutulur.

Alkali maddelerle etkileşim sonucu üretilmiş suda çözünebilen asit kazein türevlerine kazeinat adı verilir. Çoğu kazeinat %90 protein içerir ve neredeyse hiç laktoz ya da yağ içermez. %95-98 oranında suda çözünebilirler (sodyum kazeinat suda %100 çözünebilir) ve whey proteininden daha ucuzdurlar. Özellikle kalsiyum kazeinat olmak üzere tüm kazeinatların tadı ve görüntüsü tebeşire benzer. Laktoz oranları çok düşük olduğu için, süt alerjisi ya da laktoz intoleransı olanlar için uygundur.

Protein tozu çeşitlerini inceleyip, satın almak istiyorsanız buraya tıklayabilirsiniz.